Hỏi: Xác định loại đất và đối tượng bồi thường khi thu hồi đất

Trong thực hiện bồi thường, hỗ trợ khi nhà nước thu hồi đất, có nhiều cách hiểu khi xác định đối tượng, loại đất thu hồi được bồi thường, đặc biệt đối với trường hợp hộ gia đình tự ý làm nhà ở trên đất nông nghiệp trước ngày 1/7/2014. Cụ thể: Về xác định loại đất trong trường hợp đất thu hồi có nguồn gốc là đất trồng lúa nhưng các hộ gia đình đã tự ý làm nhà ở: Theo quy định tại khoản 2 Điều 5 Nghị định số 88/2024/NĐ-CP của Chính phủ về các trường hợp khác được bồi thường về đất và điều kiện được bồi thường về đất quy định tại khoản 3 Điều 95 của Luật Đất đai: “2. Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất có vi phạm pháp luật về đất đai trước ngày 01 tháng 7 năm 2014 mà đã sử dụng đất ổn định, thuộc các trường hợp được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất theo quy định tại khoản 1, điểm a và điểm c khoản 2, khoản 3, khoản 4 Điều 139 của Luật Đất đai”. Theo quy định tại khoản 3 Điều 139 của Luật Đất đai: “3. Trường hợp hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất do lấn đất, chiếm đất không thuộc các trường hợp quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này và trường hợp sử dụng đất không đúng mục đích đã được Nhà nước giao đất, cho thuê đất, công nhận quyền sử dụng đất thì xử lý như sau: a) Trường hợp người đang sử dụng đất ổn định, phù hợp với quy hoạch sử dụng đất cấp huyện hoặc quy hoạch chung hoặc quy hoạch phân khu hoặc quy hoạch xây dựng hoặc quy hoạch nông thôn thì được xem xét cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất và phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định của pháp luật; b) Trường hợp không thuộc quy định tại điểm a khoản này thì người đang sử dụng đất được tạm thời sử dụng cho đến khi Nhà nước thu hồi đất, nhưng phải giữ nguyên hiện trạng sử dụng đất và phải kê khai đăng ký đất đai theo quy định”. Theo quy định tại Điều 9 Nghị định số 88/2014/NĐ-CP: “Hộ gia đình, cá nhân đang sử dụng đất làm nhà ở có vi phạm pháp luật về đất đai trước ngày 01 tháng 7 năm 2014 theo quy định tại khoản 1, điểm a và điểm c khoản 2, khoản 3 Điều 139 của Luật Đất đai nếu đủ điều kiện được bồi thường quy định tại khoản 2 Điều 5 của Nghị định này thì việc bồi thường về đất thực hiện theo quy định như sau: 1. Trường hợp thửa đất có nhà ở nếu đã sử dụng đất ổn định trước ngày 15 tháng 10 năm 1993 thì diện tích đất được bồi thường bằng diện tích thực tế bị thu hồi nhưng không vượt quá hạn mức công nhận đất ở tại địa phương. 2. Trường hợp thửa đất có nhà ở nếu đã sử dụng đất ổn định từ ngày 15 tháng 10 năm 1993 đến trước ngày 01 tháng 7 năm 2014 thì diện tích đất được bồi thường bằng diện tích thực tế bị thu hồi nhưng không vượt quá hạn mức giao đất ở tại địa phương. 3. Trường hợp thửa đất có nhà ở mà diện tích đất đã làm nhà ở lớn hơn hạn mức công nhận đất ở hoặc hạn mức giao đất ở theo quy định tại khoản 1 và khoản 2 Điều này thì bồi thường diện tích đất theo diện tích thực tế bị thu hồi đã làm nhà ở. 4. Trường hợp hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất làm nhà ở có vi phạm pháp luật về đất đai do lấn đất, chiếm đất kể từ ngày 01 tháng 7 năm 2014 trở về sau thì Nhà nước không bồi thường về đất”. Về việc xác định loại đất bồi thường theo quy định tại Điều 10 Luật Đất đai năm 2024: Khoản 1 Điều 7 Nghị định số 102/2024/NĐ-CP: “Trường hợp không có giấy tờ theo quy định tại khoản 1 Điều 10 Luật Đất đai thì việc xác định loại đất căn cứ vào hiện trạng sử dụng đất”. Hiện có 2 quan điểm xác định loại đất: Quan điểm thứ nhất: Do nguồn gốc đất thu hồi của các hộ là đất trồng lúa, việc chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa phải thông qua Nghị quyết của HĐND cấp tỉnh và phù hợp với quy hoạch. Tuy nhiên, phần diện tích đất thu hồi hiện phạm quy hoạch xây dựng các công trình quy định tại Điều 79 Luật Đất đai nên không đủ điều kiện cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ở. Do vậy, xác định loại đất thu hồi là đất nông nghiệp (đất trồng lúa). Quan điểm thứ hai: Đối với các trường hợp sử dụng đất làm nhà ở có hành vi vi phạm pháp luật đất đai trước ngày 1/7/2014, nếu tại thời điểm bắt đầu sử dụng đất phù hợp quy hoạch được bồi thường đất ở và phải thực hiện nghĩa vụ tài chính theo quy định tại khoản 3, 4 Điều 11 Nghị định số 103/2024/NĐ-CP của Chính phủ. Tuy nhiên, nếu thực hiện theo quan điểm thứ 2 thì không phù hợp với các quy định tại các Nghị định của Chính phủ quy định về quản lý, sử dụng đất trồng lúa. Vướng mắc về việc xác định đối tượng thu hồi đất đối với trường hợp chuyển quyền sử dụng đất nhiều lần nhưng chưa thực hiện thủ tục chuyển nhượng theo quy định của pháp luật và gia đình không đang sử dụng đất có hồ sơ giấy tờ về quyền sử dụng đất của hộ gốc. Tại Điều 42 Nghị định số 101/2024/NĐ-CP quy định về trình tự, thủ tục đăng ký, cấp Giấy chứng nhận quyền sử dụng đất, quyền sở hữu tài sản gắn liền với đất đối với trường hợp đã chuyển quyền sử dụng đất nhưng chưa thực hiện thủ tục chuyển quyền. Theo quy định tại Điều trên, đối với trường hợp sử dụng đất do nhận chuyển quyền sử dụng đất trước ngày 1/7/2014 không có giấy tờ về quyền sử dụng đất quy định tại Điều 137 của Luật Đất đai thì đối tượng bồi thường là hộ nhận chuyển nhượng (hộ đang sử dụng đất). Tuy nhiên, khi thực hiện thu hồi đất có nhiều trường hợp không có giấy tờ về quyền sử dụng đất, các hộ chuyển quyền sử dụng đất nhiều lần, thời điểm chuyển nhượng sau ngày 1/7/2014, đối tượng bồi thường là hộ gia đình, cá nhân sử dụng đất trước ngày 1/7/2014 (không phải là hộ đang sử dụng đất) nên vướng mắc trong việc bồi thường, hỗ trợ về đất, tài sản trên đất và giao đất ở mới (nếu có). Tôi đề nghị cơ quan có thẩm quyền hướng dẫn giải quyết các vướng mắc trên.